Onze Romeinse geschiedenis staat midden in de belangstelling. Zeker sinds de ‘Neder-Germaanse Limes’ – de noordgrens van het Romeinse Rijk – in 2021 de status van Unesco Werelderfgoed kreeg. De Romeinen hebben ook in het Land van Maas en Waal een grote rol gespeeld en brachten veel veranderingen naar onze contreien. Een van die veranderingen is ‘de vrije dag’, vaak gekoppeld aan de verering van goden, keizers of voorouders.
De Romeinen komen!
Een serie over de invloed van de Romeinen op het Land van Maas en Waal naar aanleiding van de Unesco Werelderfgoedstatus van de Nedergermaanse Limes
Onze indeling van de week lijkt al eeuwen te bestaan. Het ritme van de ‘werkweek’ gevolgd door de zaterdag en zondag als weekend is – ondanks de oprukkende 24/7 economie – nog altijd stevig verankerd. In de tijd van de Romeinen was die indeling nog niet aan de orde. Ze kenden eveneens een week van zeven dagen, maar het weekend moest nog worden uitgevonden en van een vaste rustdag was geen sprake. Wel waren er vele soorten feestdagen, waarop alle burgers vrij waren. Die feestdagen konden op elke dag van de week vallen en het aantal feestdagen kon wel oplopen tot wel 150 per jaar. Dat aantal was mede afhankelijk van de keizer die aan de macht was. Omgerekend naar onze huidige weekindeling leverde dat bijna 2,5 vrije dag per week op, hetgeen dan toch weer op onze eigen werk/vrijetijd verhouding lijkt.
Feesten voor Apollo
Waar werd er zoal feest voor gevierd? De aanleidingen waren zeer divers en ook de invulling van de feestdagen varieerde enorm. Er waren feestdagen in de vorm van uitbundige straatfeesten, maar ook meer bescheiden vormen met rituelen in de huiselijke kring. De Romeinen kenden ook feestdagen om de voorouders te herdenken of om de goden gunstig te stemmen in de hoop op een goede oogst. Er waren zelfs feesten die een aantal dagen duurden, zoals bijvoorbeeld de Ludi Apollinares (de Spelen ter ere van Apollo) waarbij een combinatie van theater en sport werd bedreven.
Traditie van cadeaus
Voor de Romeinen was Saturnalia één van de belangrijkste feestmomenten in het jaar. Het werd eind december gevierd ter ere van Saturnus, de god van de landbouw en het zaaien en duurde een hele week. Bijzonder aan dit feest was dat alle sociale conventies overboord werden gezet en dat iedereen elkaars gelijke was. Dat gold niet alleen voor de Romeinse burgers, maar ook voor de slaven. Het uitwisselen van cadeaus en het gezamenlijk gebruiken van rijke maaltijden vormden het hoogtepunt van de week. Met de komst van het christendom werd Saturnalia langzaam maar zeker omgevormd tot ons huidige Kerstmis. De tradities van cadeaus en lekker eten wisten de eeuwen te overleven.
Het aantal feestdagen kon wel oplopen tot 150 per jaar
Een mooi buitenverblijf
Die meerdaagse festiviteiten doen ons denken aan de vakantieperioden die in onze samenleving vaste voet aan de grond hebben gekregen. Toch lag het begrip vakantie in de zin van ‘niets hoeft, alles mag’ voor de Romein-met-de-pet veelal buiten bereik. De Romeinse elite kon wel van aaneengesloten vrije dagen genieten, bijvoorbeeld in het van alle gemakken voorziene buitenverblijf op een aangename plek aan de Middellandse zee of aan een van de Italiaanse meren. De kans dat er in het Land van Maas en Waal ook dergelijke vakantievilla’s ter ontspanning voorkwamen is klein. Men was niet bepaald enthousiast over ons kille klimaat en het riep zeker niet op tot het investeren in een buitenhuisje.
Op culturele reis
Een andere ‘vinding’ van de Romeinen is het ondernemen van een culturele reis. Ook deze was alleen voor de bovenlaag van de bevolking haalbaar. Rijke families, geleerden en bestuurders hadden de financiële middelen en de tijd en gingen op een grand tour; een reis langs het belangrijkste culturele erfgoed van de antieke wereld. Een voorbeeld van zo’n grand tour voerde vanuit Rome naar Napels en vervolgens per boot naar Athene, waar onder andere de Akropolis werd bezocht. Dan voer de reis via de Egeïsche zee naar het huidige Turkije om de stad Troje te bezoeken. De trip werd tenslotte afgesloten met een bezoek aan het Egyptische Alexandrië, waarna ook de Pyramides met een bezoek werden vereerd. Zo’n grand tour kon wel twee jaar in beslag nemen en kostte enorme bedragen. Het Land van Maas en Waal stond niet op het programma van zo’n grand tour. Eigenlijk heel jammer want ook in onze streken was veel moois te zien.
Tekst: Willeke Guelen
Foto’s Shutterstock
