Tot begin 20e eeuw staat de Maas bij Heerewaarden in open verbinding met de Waal. Dat zorgden eeuwenlang voor gevaarlijke stromingen. Langs Alphen stroomde het water van de Waal met kracht in de Maas wat tot levensgevaarlijke situaties leidde voor de schippers die hier op hun schepen voeren. Hoe gevaarlijk blijkt uit het scheepskerkhof dat hier over de jaren is ontstaan en dat in 2010 aan het licht kwam.
“Zo’n 16 schepen worden min of meer intact opgegraven”
In dat jaar laat archeoloog Nils Kerkhoven uit Dreumel zijn hond uit bij de zandwinning werkzaamheden die toen net waren opgestart. Hij ziet direct dat er bijzondere zaken in de grond zitten. Met ontzanding combinatie Nederzand wordt afgesproken dat Kerkhoven met een groep vrijwilligers de ontzanding archeologisch mag begeleiden.
Expeditie over de Maas is geboren en zal in de jaren die komen bijna 200.000 vondsten blootleggen. Zo’n 16 schepen worden min of meer intact opgegraven. Variërend van een unieke kano uit de laat Romeinse tijd, grote vroegmiddeleeuwse aken, middeleeuwse punters en een laat middeleeuwse rivier praam. Daarnaast wordt een ongelofelijke hoeveelheid scheepsonderdelen gevonden: spanten, planken, nagels, ankers, boots- en enterhaken worden per duizenden opgehaald, schoongemaakt, geconserveerd en beschreven. De regio werd duidelijk druk bevaren. Niet gek als je je bedenkt dat dit gebied lange tijd van grote strategische waarde was. De handel floreerde, wie de eilanden die hier ooit lagen beheerste, beheerste het lucratieve handelsverkeer.
Er is over de jaren veel bijzonders ontdekt. Met als een van de hoogtepunten het oudste schip dat op deze archeologische vindplaats is gevonden: een 10 meter grote kano die een paar honderd jaar voor Christus voorbij een Romeinse nederzetting uit een lokale boomstam is gehakt. Het gevaarte was ingepakt in zand en klei en werd door honderd vrijwilligers in slechts een paar maanden geprepareerd.
Doordat de stroom van de Maas in de voorbije eeuwen dusdanig veranderd is, heeft de vindplaats weinig schade door het stromende water opgelopen, waardoor de schepen en overige vondsten relatief ongeschonden konden worden geborgen. Met recht kan Over de Maas als het grootste Nederlandse en archeologisch meest waardevolle scheepskerkhof van Nederland worden gekenmerkt.
“het land van maas en waal is nog steeds groots in scheeps- en jachtbouw”
Het Land van Maas en Waal is het land waar sinds jaar en dag scheepsbouw te vinden is. Van de verre Oertijd tot aan de Romeinen, Middeleeuwen en nu wordt er met inventiviteit gebouwd aan schepen. Van de boomstamkano tot de zogeheten huid boten: de ronde vaartuigen gemaakt van takken, riet en biezen en aan de buitenkant bedekt met dierenhuiden. Overnaads gebouwde schepen en karveelbouw waarbij de planken juist tegen elkaar aan worden geplaatst. Stoom- en zeilschepen. Jachten en cruiseschepen. Het werd en wordt allemaal gebouwd in en rond onze Gelderse werven.
Scheepsbouwbedrijf Meijer (later De Waal), Schokkerbouwer Eltink, scheepswerf van den Berk, later overgegaan in jachtwerf Woudenberg, Engelaer scheepsbouw, Willems… het zijn allemaal bedrijven die haar oorsprong vinden of vonden in Beneden-Leeuwen. Daarnaast kennen we van Rossum uit Dreumel, Gebroeders van der Werf, Ravestein en Gelria uit Deest, De Gerlien van Tiem en Janssen uit Druten en Sepers uit Heerewaarden. Bedrijven die deel uitmaken van de rijke historie van scheepsbouwers en werven in het Land van Maas en Waal.
En waar de een zich heeft gespecialiseerd in bijvoorbeeld de binnenvaart, zoals Scheepswerf De Gerlien van Tiem. Dat naast specialist op het gebied van boegschroeven, spudpalen en scheepsreparaties ook complete nieuwbouw levert en ervoor zorgt dat containerschepen, tankers en passagiersschepen volledig worden afgebouwd. Richt de ander zich naast schepen op zware staalconstructies, zoals bruggen, sluisdeuren en aanlegsteigers. Ravestein shipyard and construction company uit Deest is een gerespecteerde wereldspeler op dit gebied.
Ook in de jachtbouw herbergt onze regio internationale zwaargewichten. Zo is Willems Boven-Leeuwen over de jaren uitgegroeid tot een bloeiend bedrijf dat voor prestigieuze klanten wereldwijd aluminium casco’s bouwt voor superjachten.
Voor alle scheepswerven geldt dat ze efficiënt zijn ingericht en dat ze daardoor resulteerden in een spin off aan bedrijvigheid. Vakmensen die nodig zijn om de schepen te bouwen dan wel af te bouwen. Voorheen de timmerlieden, zeilmakers en specialisten in staal. Tegenwoordige vakmensen als de isolatie professionals van de Franssen Groep Isolatie & Steigerbouw. Gevestigd in Boven-Leeuwen zijn ook zij met 80 medewerkers wereldwijd actief in het isoleren van onder andere schepen op de binnenvaart, zeevaart en jachten.
Het is slechts een kleine greep uit het grote aantal mooie bedrijven in de scheepsbouw, -reparatie en werven die het Land van Maas en Waal rijk is.
TEKST: Chantal Fransen
bronnen en fotografie: Expeditie-over de maas
