Het land van
Het land van Maas en Waal is trots op zijn streekproducten. Dit verhaal gaat over de periode 1900 – 1950. Er ontstaan zuivelfabriekjes en enkele coöperaties. Het land van Maas en Waal en het westelijk deel van het Rijk van Nijmegen kennen in de vorige eeuw geen grootschalige veeteelt. De melk is bestemd voor eigen gebruik en als ruilmiddel. Door de verstedelijking ontstaat steeds meer vraag naar melk en melkproducten. De behoefte aan op de verkoop gerichte productie wordt geboren. Samenwerking ontstaat.
De fabrieken
Op den duur komt er bijna in ieder dorp wel een zuivelfabriek en zelfs in veel buurtschappen verschijnen ze. In het hele gebied tussen de Maas en de Waal staan er op den duur liefst 33 zuivelfabriekjes. De meesten ervan zijn opgericht tussen 1910 en 1925. De oudste zuivelfabriek in dit gebied is de Coöperatieve Zuivelfabriek ‘De Hoop’ in Beneden-Leeuwen. Hij dateert uit 1895.
Producten
Het doel van de meeste fabrieken is vooral het maken van boter. Daarnaast leveren de fabrieken vaak ook andere producten zoals volle melk, karnemelk, en taptemelk waar bij het boter maken het vet al uitgehaald is. Een belangrijke taak van de fabrieken is ook de verkoop van de producten. Een grote afnemer is de Botermijn in Den Bosch.
Van handkracht naar stoomkracht Bij de oprichting zijn het bijna allemaal handkrachtfabrieken. Ze beschikken over een centrifuge die met de hand wordt aangedreven. In een enkel geval is sprake van een benzinemotor voor de aandrijving van de centrifuge zoals in Altforst. Later gaan veel fabrieken over op stoomkracht.
Schaalvergroting
Om de fabrieken rendabel te houden zijn grote investeringen nodig. Kleine fabriekjes kunnen de investeringen niet opbrengen. Bij de schaalvergroting speelt ook de melkprijs een belangrijke rol: grotere melkfabrieken kunnen betere prijzen bedingen. Er verdwijnen steeds meer zelfstandige fabrieken. Na de Tweede Wereldoorlog zijn er nog maar zes over in het Land tussen Maas en Waal. Veel kleinere fabrieken uit het Rijk van Nijmegen gaan op in de Coöperatieve Melkinrichting ‘Melkerij Lent’ in Nijmegen.
Bron: www.hetverhaaltussenmaasenwaal.nl
