De laatste jaren zijn er veel nieuwe studierichtingen bijgekomen. Niet alleen wat betreft de meer algemene studies, maar ook op toegepaste gebieden is er veel veranderd. In deze serie gaan we kijken naar de impact van dit aanbod op het bedrijfsleven. Wat gaat het ons brengen? Waar liggen de kansen? In elk nummer van IN2 Maas & Waal komt een ander vakgebied aan de orde. In deze aflevering stappen we samen met HAN-docent Paul van der Lecq in de wereld van de morele economie. Een vakgebied op het snijvlak van economie en ethiek. ‘We willen dat onze studenten laten nadenken, want het gaat in de toekomstige samenleving om meer dan geld en getallen’.
Praktisch en filosofisch
Paul van der Lecq studeerde bedrijfseconomie, algemene economie en filosofie en werd o.a. manager bij AVANS. Toen de docent ethiek ermee stopte, hoefde Paul niet lang na te denken. Hij zocht verdieping en zag kansen om economie en ethiek te verbinden. Toen hij samen met de collega’s van de HAN een minor met als centraal thema duurzaamheid opzette, was Paul ervan overtuigd dat deze ook een ethische component moest krijgen. ‘En omdat zoiets nog niet bestond, ben ik die zelf gaan ontwikkelen’, vertelt Paul van der Lecq. ‘Daar is het vak morele economie uit voortgekomen, waarbij we studenten uitdagen om te ontdekken dat economie en ethiek elkaar iets te vertellen hebben. We bieden onze studenten niet alleen praktische kennis van de economische systemen aan, maar ook filosofen als Spinoza, Kant, Nietzsche, Scruton en hun denkbeelden passeren de revue. De studenten moeten daarbij soms een drempel over, maar worden daarna vrijwel zonder uitzondering enthousiast en volop aan het denken gezet.’
Keuzes hebben gevolgen
‘In onze kapitalistische samenleving draait alles om eigendom’, vervolgt Paul van der Lecq, ‘om middelen waarmee geproduceerd kan worden. Sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw is het zelfs steeds meer norm geworden om met die middelen maximale winst te binnen te halen. Het werd op geen enkele manier ethisch onverantwoord gevonden om volledig voor het geld te gaan, vanuit de gedachte dat de winst van de bedrijven uiteindelijk ten goede zou komen aan de gemeenschap als geheel. Daar komt nu, mede door Europese wetgeving, verandering in. We gaan steeds meer zien dat eigendom ook verantwoordelijkheid met zich meebrengt en dat de keuzes voor de middelen die we inzetten er wel degelijk toe doen. Kijk maar eens naar ons huidige klimaatvraagstuk. We moeten bedenken wat de gevolgen van onze keuzes zijn en onszelf morele vragen stellen als ‘kan dat (nog) wel’.’
Verdeling en begrenzing
‘Hieruit ontstaat op het kruispunt van economie en ethiek vanuit de filosofie een interessant en opwindend vakgebied. Bij de HAN laten we onze studenten nadenken over die relatie tussen eigendom en verantwoordelijkheid, over verdeling en begrenzing, over die belangrijke vraag ‘wat is moreel aanvaardbaar en wat niet (meer)’. Om daarachter te komen zal er volop geëxperimenteerd moeten worden. Door studenten ‘buiten de lijntjes’ te laten kleuren ontdekken ze wat het betekent om weer zelf aan het roer te staan. Om echt te voelen wat het hoe het voelt om doordachte keuzes te maken en om het na hun studie in de praktijk echt anders te gaan doen.’
Paul van der Lecq is ervan overtuigd dat studenten die met deze filosofische bagage op de arbeidsmarkt komen, kunnen uitgroeien tot inspiratiebronnen voor duurzame verandering. ‘We hebben deze mensen hard nodig. Ze zullen de kartrekkers worden om daadwerkelijk economie en ethiek met elkaar te verbinden en van een lineaire economie te komen tot een circulaire economie.’
“Onze studenten ontdekken dat economie en ethiek elkaar iets te vertellen hebben.”
‘Ik ben de colleges over Morele Economie gaan volgen als onderdeel van de Master Circulaire Economie naar aanleiding van mijn deelname aan de gelijknamige Minor in het voorjaar van 2021. Ik heb de lessen van Paul van der Lecq als interessant en uitdagend ervaren doordat Paul door zijn enthousiaste manier van doceren de leerlingen van A tot Z meeneemt in zijn verhaal.’
‘Het sterke aan de colleges van Van der Lecq is de opbouw waarbij je steeds verder wordt uitgedaagd om buiten je bestaande denkkaders gaat denken. Hierbij haalt hij verschillende filosofen aan en laat hij telkens zien hoe deze zienswijzen nog steeds van invloed zijn op het huidige economische systeem. Persoonlijk vind ik het treffend hoe Paul stelt dat de aarde niet gered hoeft te worden, maar dat de mens eerder krampachtig haar eigen “Zijn” wil redden; een interessante kijkwijze op ons hedendaagse handelen.’
‘Als personal trainer ben ik dagelijks bezig met het welzijn van mijn klanten. Ik zeg altijd: ‘hoe kun je de best mogelijke versie van jezelf worden? Daar gaan we dan samen voor. Maar ik zie ook dat dat niet voor iedereen even eenvoudig is en daar wil ik actief iets aan doen. Ik gebruik mijn verdiensten in om ook anderen vooruit te helpen dn zet van elke training die ik geef een klein bedrag opzij. Dat gaat naar mensen die het nodig hebben.
Ook mijn klanten heb ik enthousiast gekregen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld in de kersttijd aan (een deel van) een kerstpakket meebetalen. Ik zorg er dan weer voor dat er families die het niet breed hebben blij gemaakt worden.’ Zo brengt Maikel de morele economie in de praktijk en zorgt hij op zijn eigen manier voor een stukje (her)verdeling van middelen. ‘En ik heb gemerkt dat ook kleine stappen iets groots voor een ander kunnen betekenen’, aldus Maikel.
Interview: Willeke Guelen
Foto’s met dank aan de geïnterviewden.
